ความแปรปรวนของปริมาณน้ำฝนและน้ำที่ไหลเข้าเขื่อน

จากการวิเคราะห์ปริมาณฝนที่ตกกับปริมาณน้ำที่ไหลเข้าเขื่อนเฉลี่ยในช่วง 10 ปี ที่ผ่านมา (2556-2565) ประเทศไทยมีฝนตกปีละประมาณ 777,055 ล้านลูกบาศก์เมตรต่อปี คิดเป็นปริมาณน้ำท่าประมาณ 216,798 ล้านลูกบาศก์เมตร โดยน้ำท่าบางส่วนได้ไหลลงเขื่อนขนาดใหญ่เฉลี่ยปีละประมาณ 39,175 ล้านลูกบาศก์เมตร หรือประมาณ 5% ของฝนที่ตกเท่านั้น ทั้งนี้หากแจกแจงเป็นรายภาค ภาคเหนือมีน้ำไหลลงเขื่อน 6% ของปริมาณฝนที่ตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 3% ภาคกลาง 14% ภาคตะวันออก 2% และภาคใต้ 3% ทั้งนี้เขื่อนขนาดใหญ่ทั้งประเทศมีความจุรวมกันอยู่ที่ประมาณ 70,926 ล้านลูกบาศ์เมตร มีน้ำไหลลงเขื่อนเฉลี่ยปีละประมาณ 39,175

ล้านลูกบาศก์เมตร หรือมีน้ำไหลลงเขื่อนเพียง 55% ของความจุเขื่อนเท่านั้น นอกจากนี้ปริมาณฝนที่ตกและปริมาณน้ำที่ไหลลงเขื่อนมีความแปรปรวนค่อนข้างสูง ฝนตกไม่สม่ำเสมอ ผิดที่ผิดเวลา ทำให้ปริมาณน้ำที่ไหลลงเขื่อนขนาดใหญ่ที่เป็นโครงสร้างน้ำหลักของประเทศมีความแปรปรวนสูงตามไปด้วย และถึงแม้ฝนที่ตกลงมาจะมีบางส่วนได้ไหลซึมลงไปยังชั้นน้ำใต้ดิน ซึ่งในแต่ละปีจะมีน้ำไหลลงไปเติมปริมาณน้ำในชั้นใต้ดินเฉลี่ยปีละปริมาณ 72,987 ล้านลูกบาศก์เมตร แต่กลับมีน้ำในชั้นใต้ดินที่มีความเหมาะสมสามารถนำมาใช้งานได้จริงปีละประมาณ 45,386 ล้านลูกบาศก์เมตร ประกอบกับการนำน้ำในชั้นใต้ดินขึ้นมาใช้มีค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง และ

การสูบน้ำขึ้นมาใช้มากเกินไปส่งผลทำให้เกิดการทรุดตัวของดิน และอาจเกิดสถานการณ์น้ำเค็มรุกในชั้นน้ำใต้ดินกรณีเป็นพื้นที่ใกล้ทะเล ดังนั้นจึงมีความจำเป็นต้องพัฒนาและฟื้นฟูแหล่งกักเก็บน้ำผิวดินให้สามารถใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพเพื่อช่วยเสริมเขื่อนขนาดใหญ่ซึ่งเป็นโครงสร้างหลัก ไม่ว่าจะเป็นอ่างเก็บน้ำขนาดกลาง ขนาดเล็ก แก้มลิง ห้วย หนอง คลอง บึง บ่อต่าง ๆ เพื่อช่วยรองรับน้ำฝนกรณีฝนตกผิดที่ อีกทั้งยังสามารถช่วยลดน้ำหลากกรณีเกิดฝนตกหนักผิดปกติอีกด้วย รวมถึงเพื่อเป็นการเตรียมรับมือกับสถานการณ์ฝนที่อาจมีความแปรปรวนมากขึ้นในอนาคต


ภาค ปริมาณฝน
(ล้าน ลบ.ม.)
ปริมาณน้ำท่า
(ล้าน ลบ.ม.)
ความแปรปรวน สูงสุดของฝน ปริมาณน้ำไหลลงอ่าง
(ล้าน ลบ.ม.)
ความจุรวมของเขื่อน
(ล้าน ลบ.ม.)
ปริมาณน้ำไหลลงอ่าง
(ร้อยละของปริมาณฝน)
ความแปรปรวน สูงสุดจากค่าเฉลี่ยของปริมาณ
น้ำไหลลงอ่าง
เหนือ       194,115         48,723 26%                      11,848                  24,825 6% 56%
ตะวันออกเฉียงเหนือ 237,636 47,290 25% 7,614 8,368 3% 80%
กลางและตะวันตก         86,077         23,499 26%                      12,197 28,023 14% 43%
ตะวันออก         69,824         27,022 18%                       1,390 1,515 2% 47%
ใต้       197,059         78,627 26%                       6,098 8,194 3% 35%
ค่าเฉลี่ยทั้งประเทศ       777,055       216,798 23%                      39,175 7,0926 5% 39%


ที่มา : สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำ (องค์การมหาชน)